โลกได้ก้าวเข้าสู่ปีที่ 5 นับจากการตรวจพบโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด 19) ครั้งแรก โดยภาพรวมการรายงานทั่วโลก ณ ปัจจุบันมีผู้ติดเชื้อแล้วทั้งสิ้น 774 ล้านคนและมีรายงานผู้เสียชีวิตจากโรคนี้กว่า 7 ล้านคน
แม้เราจะผ่านระยะระบาดหนักของโรคนี้ไปแล้ว อย่างไรก็ตามโควิด 19 ยังไม่หมดไป จากข้อมูลพบว่าประเทศไทยยังคงมีผู้ติดเชื้อโควิด 19 และยังมีผู้ป่วยจำเป็นต้องพักรักษาตัวในโรงพยาบาล ผู้ป่วยปอดอักเสบรุนแรง ผู้ป่วยที่ต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ รวมถึงผู้เสียชีวิตเพิ่มจำนวนขึ้น ทั้งนี้ยังไม่มีข้อมูลบ่งชี้ว่า ไวรัสโควิด 19 สายพันธุ์ที่ระบาดในปัจจุบัน ก่อให้เกิดความเจ็บป่วยรุนแรงเพิ่มขึ้น แต่เชื้อมีความสามารถในการแพร่ระบาดได้รวดเร็วขึ้น กอปรกับประชาชนปฏิบัติตามมาตรการป้องกันตนเองลดลง เป็นเหตุให้จำนวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ประชาชนบางส่วนในประเทศไทย ไม่ได้รับการฉีดวัคซีน หรือได้รับวัคซีนไม่ครบ
สถานการณ์ของโควิด 19 สายพันธุ์ใหม่ในปัจจุบันเป็นอย่างไร
ปัจจุบัน สายพันธุ์โควิด 19 ที่ระบาดในประเทศไทยและต่างประเทศ คือสายพันธุ์ JN.1. จากหลักฐานนี้ การตรวจทางห้องปฏิบัติการ การรักษาพยาบาลและวัคซีนจึงต้องมีการพัฒนาต่อเนื่อง
วัคซีนโควิด 19 มีประสิทธิภาพหรือไม่
การเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรคโดยการฉีดวัคซีนโควิด 19 ช่วยลดอัตราการเจ็บป่วยรุนแรงและการเสียชีวิตได้ นับจากปีพ.ศ.2564 จนถึงปัจจุบัน ทั่วโลกมีผู้ได้รับการฉีดวัคซีนโควิด 19 แล้วกว่า 13,000 ล้านโดส ซึ่งมีการติดตามและเฝ้าระวังอาการไม่พึงประสงค์อย่างเป็นระบบในแต่ละประเทศ ในปี พ.ศ.2564 วัคซีนโควิด 19 ช่วยป้องกันการเสียชีวิตของประชาชนกว่า 14.4 ล้านคนทั่วโลก
วัคซีนโควิด 19 มีผลข้างเคียง หรืออาการไม่พึงประสงค์หรือไม่
วัคซีนโควิด 19 ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพในการป้องกันการเกิดอาการรุนแรงและการเสียชีวิต ทั้งนี้ไม่มีวัคซีนชนิดใดที่ไม่มีผลข้างเคียง นานาประเทศ รวมถึงประเทศไทยมีแผนงานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคของประเทศและดำเนินการมาอย่างยาวนานและมีระบบการติดตาม เฝ้าระวังอาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดจากวัคซีนทุกชนิดที่ใช้ในประเทศ ข้อมูลจากระบบเฝ้าระวังอาการไม่พึงประสงค์ของวัคซีนทั่วโลกบ่งชี้ว่า ผลข้างเคียงที่รุนแรงจากวัคซีนโควิด 19 พบได้น้อยมาก ทั้งนี้ข้อมูลของประเทศไทยสามารถสืบค้นได้ที่ https://eventbased-doe.moph.go.th/aefi/เรารู้อะไรบ้างเกี่ยวกับกลุ่มอาการหลังติดเชื้อโควิด 19
ผู้ป่วยโควิด 19 บางรายสามารถพบอาการภายหลังจากการติดเชื้อโควิด 19 หรือเรียกว่า ลองโควิด โดยผู้ป่วยอาจมีอาการอ่อนเพลีย หายใจไม่อิ่ม ความจำและการทำงานของสมองไม่ปกติเหมือนเดิม เช่น ภาวะสมองล้า เป็นต้น จากข้อมูลปัจจุบันพบว่า ร้อยละ 6 ของผู้ป่วยโควิด 19 ที่แสดงอาการ มีอาการของลองโควิด และผู้ป่วยกลุ่มนี้ร้อยละ 15 อาจมีอาการนานได้ถึง 12 เดือน ทั้งนี้ผู้ป่วยส่วนใหญ่หายเป็นปกติ ความเสี่ยงของการเกิดภาวะลองโควิด มีความสัมพันธุ์กับปัจจัยต่างๆ ดังนี้ ได้แก่ เพศหญิง ผู้สูงอายุ ภาวะน้ำหนักเกิน การสูบบุหรี่ การมีโรคประจำตัวและการติดเชื้อโควิดรุนแรง ซึ่งหมายรวมถึงการนอนโรงพยาบาลและการรักษา ณ หอผู้ป่วยวิกฤต ลองโควิดสามารถพบได้ในเด็กและวัยรุ่นแต่พบได้น้อยในกลุ่มวัยนี้ งานวิจัยจำนวนมากแสดงให้เห็นว่า การฉีดวัคซีนสามารถป้องกันภาวะลองโควิดได้ 2,3,4อย่างไรก็ตามสาเหตุการเกิดภาวะลองโควิดยังไม่ทราบแน่ชัดและอยู่ระหว่างการศึกษาเพิ่มเติม ซึ่งรวมถึง ผลกระทบโดยตรงต่อระบบภูมิคุ้มกัน ระบบประสาทและสมอง กระบวนการอักเสบ ผลกระทบต่อไมโครไบโอม และอื่นๆ ซึ่งอาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล
องค์การอนามัยโลกสนับสนุนให้มีการศึกษาวิจัยในเรื่องนี้ และข้อแนะนำต่างๆ จะมีการปรับปรุงและเผยแพร่เมื่อมีข้อมูลสนับสนุนอย่างเพียงพอ อย่างไรก็ตาม การรักษาพยาบาลอย่างเหมาะสมจะช่วยบรรเทาอาการลองโควิด ทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยดีขึ้น องค์การอนามัยโลกแนะนำให้ผู้ป่วยลองโควิด 19 สามารถเข้าถึงบริการทางการแพทย์และติดตามการรักษาโดยสหวิชาชีพได้
เราทุกคนสามารถป้องกันการติดเชื้อโควิด 19 ได้อย่างไร
องค์การอนามัยโลกแนะนำให้บุคคลที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อและมีอาการรุนแรง เข้ารับการฉีดวัคซีนโควิด 19 อย่างน้อยหนึ่งเข็มและรับเข็มต่อไปห่างจากเข็มแรก 6-12 เดือน นอกจากนี้ บุคคลที่ต้องติดต่อหรือสัมผัสกับกลุ่มเปราะบาง หรือกลุ่มเสี่ยงอยู่เป็นประจำควรพิจารณารับวัคซีน ร่วมกับการปฏิบัติตนตามมาตรการป้องกันการติดเชื้ออย่างสม่ำเสมอ เช่น การสวมหน้ากากอนามัย การปิดปาก ปิดจมูกเมื่อไอหรือจาม และการล้างมือเป็นประจำ หากท่านไม่แน่ใจว่าท่านควรฉีดวัคซีนเข็มกระตุ้นหรือไม่ โปรดปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์
เราควรทำอย่างไรหากสงสัยว่าติดเชื้อโควิด 19
ผู้ที่มีอาการโควิด 19 โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มเสี่ยงต่อการเกิดอาการรุนแรงควรได้รับการตรวจวินิจฉัยและรักษาโดยแพทย์ เพื่อการรักษาพยาบาลและการจัดการผู้ป่วยที่เหมาะสม
อัตราการเสียชีวิตของประชากรในบางประเทศสูงขึ้น เมื่อเทียบกับช่วงเวลาก่อนการระบาดใหญ่ของโควิด 19 หรือไม่
หลายประเทศพบว่าอัตราการเสียชีวิตของประชากรสูงกว่าการคาดการณ์ (ช่วงก่อนโควิด) ในบางประเทศอัตราการเสียชีวิตโดยรวมของประชากรเพิ่มขึ้น (อัตราการตายจากทุกสาเหตุ)แม้จำนวนผู้เสียชีวิตจากโควิด 19 จะลดลง อัตราการเสียชีวิตโดยรวมที่เพิ่มขึ้นอาจมาจากหลายสาเหตุ อาทิ สถานการณ์การติดเชื้อโควิด 19 ที่ยังคงอยู่ ระบบบริการสาธารณสุขที่ได้รับผลกระทบจากโควิด 19 ทำให้การตรวจพบและรักษาโรคเรื้อรังต่างๆ ล่าช้า ข้อสังเกตเหล่านี้ต้องการการวิเคราะห์ข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อความเข้าใจที่ถูกต้อง ทั้งนี้บางประเทศมีรายงานอัตราการเสียชีวิตที่ต่ำลง
1 https://ddc.moph.go.th/covid19-dashboard/?dashboard=main
2 https://doi.org/10.1136/bmj-2023-076990
3https://doi.org/10.1017/ash.2023.447
4 https://doi.org/10.3390/ijerph191912422