Trong đại dịch COVID-19, công tác tiêm chủng mở rộng tại nhiều địa phương trên khắp Việt Nam đã bị gián đoạn nghiêm trọng. Do ảnh hưởng của đại dịch, nhiều trung tâm y tế đã có khoảng thời gian phải tạm đóng cửa, cả nước thực hiện giãn cách xã hội và hoạt động xuất nhập khẩu vắc xin, bơm kim tiêm và nhiều vật tư y tế cũng gặp nhiều khó khăn.
Một số địa phương, đặc biệt là các địa phương ở vùng sâu vùng xa, phải chịu ảnh hưởng nhiều hơn. Tại Tây Nguyên, tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn mục tiêu bao phủ toàn quốc; đây là điều đáng lo đối với các bệnh dễ bùng phát thành dịch như sởi và bạch hầu.
Đắk Nông là một tỉnh miền núi của khu vực Tây Nguyên; đây là nơi sinh sống của hơn 40 dân tộc thiểu số. Với nhiều hộ gia đình sống ở các buôn làng tách biệt, nhiều nơi cách xa trạm y tế, việc đưa trẻ đi tiêm phòng bệnh không phải lúc nào cũng dễ dàng. Bên cạnh đó, hạn chế về mặt tiếp cận với các thông tin về ích lợi của tiêm chủng và nỗi lo lắng về các tác dụng phụ có thể xảy ra cho trẻ sau khi tiêm, gây ảnh hưởng tới công việc đồng áng của cha mẹ cũng góp phần làm giảm tỷ lệ tiêm chủng.
Photo Credit: © WHO / Viet Nam
Để ứng phó với thực trạng này, vào năm 2023 WHO đã hợp tác với Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên (TIHE) thực hiện chương trình “tiêm chủng ngoại trạm” nhằm cải thiện tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ em nói chung, cũng như tổ chức tiêm bù cho những trẻ đã bỏ lỡ lịch định kỳ trong thời gian đại dịch tại một số xã đặc biệt khó khăn của Đắk Nông. Chương trình cũng góp phần làm giảm bất bình đẳng trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế cho người dân ở vùng sâu vùng xa và “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Điểm tiêm chủng ngoại trạm tại xã Đắk Som, tỉnh Đắk Nông - Photo Credit: © WHO / Viet Nam
“Trước khi chương trình ngoại trạm này được triển khai thì một tháng chúng tôi chỉ tiêm được từ 100 cho tới 150 trẻ thôi. Còn từ khi chương trình được triển khai thì chúng tôi thấy tỷ lệ tăng lên rất là nhiều. Một tháng chúng tôi có thể tiêm được từ 200 cho tới 300 trẻ,” y sỹ H’Tụy cho biết. Hiện H’Tụy đang công tác tại trạm y tế xã Đắk Som của tỉnh Đắk Nông.
Với sự hỗ trợ của WHO và TIHE, y sỹ H’Tụy đã tham gia khóa tập huấn về tiêm chủng mở rộng và được học thêm về cách quản lý bệnh nhân, làm báo cáo cũng như nâng cao năng lực trong khâu khám sàng lọc, quản lý trước và sau tiêm chủng. Thay vì chỉ tổ chức định kỳ theo lịch tại trạm y tế, giờ đây việc tiêm chủng cho trẻ được thực hiện nhiều lần trong tháng tại các địa điểm khác nhau, giúp người dân dễ tiếp cận và tạo cơ hội cho nhân viên y tế chia sẻ những thông tin hữu ích về lợi ích của tiêm chủng tới tới cha mẹ và người chăm sóc trẻ.
.jpg?Status=Master&sfvrsn=ae8a7d6f_7)
Y sỹ H’Tụy khám sàng lọc trước khi tiêm chủng cho trẻ em - Photo Credit: © WHO / Viet Nam
“Đứa con đầu tiên là không tiêm được đầy đủ vì lúc đó mình đâu có biết vắc xin là cái gì đâu. Lúc đó điều kiện kinh tế khó khăn nên mình chủ yếu kiếm miếng cơm với cái mặc cho con thôi,” ông bố ba con Giàng A Cu chia sẻ. “Cái sức khỏe thì mình thấy nó không bị bệnh thì mình nói là bình thường.”
Anh Giàng A Cu và gia đình sống tại xã Đắk Som, tỉnh Đắk Nông - Photo Credit: © WHO / Viet Nam
Khi anh Cu có con đầu lòng, nơi anh ở chưa có đường nhựa và gia đình anh sống cách trạm y tế 17km. Anh cũng lo lắng về những tác dụng phụ xảy ra sau khi tiêm vắc xin như sốt nên không muốn đưa con đi tiêm. Chỉ ở nhà chăm con sốt vài ngày thôi cũng làm ảnh hưởng đến việc đồng áng và gây căng thẳng trong gia đình.
Tuy nhiên, với chương trình tiêm chủng ngoại trạm và tình trạng đường xá tốt hơn ở thời điểm hiện tại, nhân viên tại trạm y tế xã có thể đi tới các thôn, bản để tiêm vắc xin cho trẻ. “Khi được cán bộ y tế truyền lại rằng sốt là phản ứng bình thường của vắc xin, tôi cảm thấy tin tưởng… Hai cháu nhỏ sau của tôi đã được tiêm đầy đủ mấy loại; mới đầu là lao này, sau đấy là OPV, HIB, viêm não, sởi, ho gà, uốn ván,” anh Cu cho biết “Cuộc đời của tôi là không được tiêm nên mình hối hận cái đấy. Mình không thể để các cháu của mình như vậy nên mình phải nhớ ngày tiêm, đưa các cháu đi tiêm đầy đủ. Sau này các cháu sẽ không trách tôi là sao bố không cho con đi tiêm.”
Y sỹ H’Tụy trên đường đến điểm tiêm ngoại trạm - Photo Credit: © WHO / Viet Nam
Mặc dù tiêm chủng ngoại trạm là một chương trình quan trọng và được đầu tư, điều kiện địa lý và thời tiết vẫn đem tới nhiều thách thức. Đội ngũ nhân viên y tế của trạm y tế xã Đắk Som phải di chuyển 500-600km mỗi tháng để thực hiện hoạt động bất kể điều kiện thời tiết. “Tuy là vất vả, tuy là khó khăn như vậy nhưng chúng tôi ý thức được rằng mỗi liều vắc xin tiêm vào cho trẻ em là một hy vọng, một cách để phòng bệnh cho các cháu. Tôi rất hạnh phúc vì chương trình triển khai như vậy thì sau này các cháu sẽ được phòng bệnh, sẽ giảm đi gánh nặng bệnh tật và đất nước của mình sẽ có một thế hệ khỏe mạnh hơn”, y sỹ H’Tụy tự hào chia sẻ “Tôi mong muốn rằng sau này chương trình của WHO vẫn hỗ trợ cho tiêm chủng ngoại trạm để chúng tôi thực hiện nhiệm vụ tốt hơn, các cháu được tiêm chủng đầy đủ hơn các loại vắc xin để phòng bệnh.”
Với sự hỗ trợ quan trọng từ Liên minh châu Âu và Chính phủ Úc, tỉnh Đắk Nông đã mở rộng thành công chương trình tiêm chủng ngoại trạm tới 16 xã của năm huyện. Đến cuối tháng 11 năm 2023, hơn 4.400 trẻ em đã được tiêm chủng. Thành công của chương trình đã củng cố cam kết của chính quyền địa phương trong việc tiếp tục nỗ lực thực hiện hoạt động nhằm “không để ai bị bỏ lại phía sau” và góp phần xây dựng một thế hệ người Việt Nam khỏe mạnh hơn trong tương lai.